DYKCJA - (fonacja i rezonans - ćwiczenia głosowe)

Oprac. mgr Władysław Pitak

Ćwiczenia głosowe prowadzi się po przerobieniu ćwiczeń oddechowych.
Nie powinny one trwać długo, aby nie powodowały zmęczenia mięśni krtani.

Celem ćwiczeń jest:

a/ ustalenie wysokości głosu, właściwej dla danej osoby tzw. średnicy głosowej,
b/ wyrobienie miękkiego ataku (nastawienia głosu),
c/ ustawienie głosu, czyli wyrobienie umiejętności kierowania głosu "na maskę",
d/ wyrobienie umiejętności modulowania siły głosu,
e/ wyrobienie umiejętności modulowania wysokości głosu.

ad a/ Ćwiczący czyta fragment tekstu z różną wysokością głosu. Ta, w której mówi mu się najłatwiej, najswobodniej i z najmniejszym wysiłkiem, jest wysokością właściwą dla niego.
Kolejnym etapem jest utrwalenie własnego tonu, wyćwiczenie i umiejętne nim operowanie, np. poprzez porównywanie swego tonu z dźwiękiem fortepianu odpowiedniej wysokości i zapamiętywanie poprzez powtarzanie.

ad b/ Drgania wiązadeł głosowych mogą się rozpoczynać w różny sposób:

Rozróżnia się:

1/ atak twardy -zbliżenie wiązadeł głosowych następuje przed początkiem wydechu i powietrze natrafiając na zwarte wiązadła rozwiera je gwałtownie, wywołując szmer (zwarcie krtani). Jest to szkodliwe dla głosu.

2/ atak miękki - wiązadła głosowe zaczynają drgać jednocześnie zbliżając się do siebie, tzn. wcześniej niż nastąpi ich zwarcie (cecha głosu wyszkolonego),

3/ atak przydechowy- powstaje przy niepełnym zwarciu strun głosowych podczas fonacji. Obok dźwięku krtaniowego powstaje szum na skutek tarcia powietrza o niezwarte struny
głosowe. (Występuje przy zmęczeniu mięśnia krtani i w niektórych chorobach narządu głosu).

Za najbardziej prawidłowy uważa się atak miękki. Ćwiczenia można rozpocząć od wymawiania samogłoski [a] na jednym wydechu, ale z przerwami. Ponadto następujące ćwiczenia:
- przetwarzanie strumienia wydychanego powietrza na dźwięk przy zamkniętych szczelnie ustach (mruczenie),
- nucenie półgłosem wokaliz (ćwiczenia na samogłoskach),
- solfeż (ćwiczenia głosowe oparte na zgłoskach: do re mi fa sol la si do)
- ćwiczenie gam głosem pełnym (forte-piano, crescendo- decrescendo, zmiany dynamiki, tempa i wysokości tonu).


ad c/ Uważa się, że głos kierowany na maskę ma ładniejszą barwę, jest mocny i wydobywany bez wysiłku. Drgania cząsteczek powietrza wywołują drgania kości czaszki oraz powietrza zawartego w zatokach, znajdujących się powyżej podniebienia twardego.

Ćwiczenia "na maskę" :
- ciche mruczenie, przedłużona wymowa spółgłoski [m]. (przy prawidłowym mruczeniu wyczuwa się palcem drgania na wargach i na skrzydełkach nosa),
- stopniowo przechodzi się do łączenia przedłużonej spółgłoski [m] z samogłoskami ustnymi: [ mma, mmo, mmu, mme, mmy] Sylaby należy wymawiać delikatnie, bez wysiłku,
- w podobny sposób należy ćwiczyć połączenia przedłużonego [m] ze spółgłoskami [mmp, mmb, mmt, mmd...] (ciche mruczenie likwiduje napięcie mięśni krtani i
gardła).
- wymawianie długo samogłoski [a], kierując głos na podniebienie twarde.
- wymawianie długo samogłoski [o]... (a następnie [u], [e], [y], [i])

ad d/ Za pomocą siły głosu realizujemy akcent wyrazowy i logiczny.
Stopnie siły głosu mogą być różne: szept, półgłos, głos pełny, krzyk,
W celu zniesienia napięcia mięśni krtani i gardła dobrze jest zacząć ćwiczenia od cichego mruczenia, a następnie:
- wymawiać jak najdłużej samogłoskę [a], nie zmieniając natężenia głosu. Powtórzyć 3 razy.
- w podany wyżej sposób przećwiczyć pozostałe samogłoski ustne: [o], [u], [e], [ y], [i].
- na jednym wydechu, z tą samą siłą, wymawiać trzy samogłoski: [aou], [eyi], następnie
cztery: [aeio], [ieou], [iouy], a potem wszystkie: [aeiouy],
- wymówić krótkie zdanie szeptem, półgłosem, głosem pełnym i krzycząc,
- wymawiać szeptem zdanie: o szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny... zwiększając stopniowo siłę szeptu,
- fragment tekstu czytać półgłosem, a następnie głosem pełnym.

ad e/ Za pomocą wysokości głosu wyrażamy nasze uczucia:
- należy wymawiać jak najdłużej samogłoskę [a], nie zmieniając wysokości głosu (powtórzyć 3 razy);
- w ten sam sposób przećwiczyć pozostałe samogłoski ustne:[ e, i, o, u, y ],
- na jednym wydechu, na tym samym tonie, tzn. na tej samej wysokości wymawiać trzy samogłoski: [aou], [eyi], następnie cztery, pięć i w końcu wszystkie samogłoski.
- wymawiać połączenia samogłosek [ au ] z różną intonacją: pytanie, twierdzenie, zdziwienie, gniew, zachwyt.
- zdanie: Tadeusz wyjechał wczoraj do Kanady wymówić jako: twierdzenie, pytanie, przeczenie, wątpliwość, drwinę, z gniewem,
- przeczytać fragment wiersza, a następnie prozy, zwracając szczególną uwagę na intonację rosnącą i opadającą (antykadencję i kadencję ).

Władysław Pitak - logopeda
e-mail: logos@logos.pomorze.pl
strona główna: www.logos.pomorze.pl
tel. 94 340-60-06