MUZYKODRAMA dla DZIECI NERWICOWYCH i AUTYSTYCZNYCH

Oddech

Stosowaną powszechnie techniką relaksacyjno-usprawniającą jest gimnastyka oddechowa. Szczególnie przydatne są to ćwiczenia w sytuacjach dzieci astmatycznych, oddychających ustami i nerwicowych. Oto kilka ćwiczeń w wersji zabawowej:


1.Pranajama (pobieranie energii) dla przedszkolaków (tempo realizacji ćwiczenia bardzo wolne i spokojne)

Kładziemy się wygodnie i nieruchomo na plecach.
Oddychamy spokojnie i równo.
Kładziemy obie rączki na brzuszku i zaczynamy oddychać lekko i spokojnie; nasze rączki lekko unoszą się na brzuszku.
Kiedy powietrze wchodzi do naszego brzuszka, rączki lekko unoszą się, a kiedy powietrze wychodzi z nas - rączki opadają.
Oddychamy łagodnie i powoli, lekko i spokojnie.
Powietrze wchodzi do naszego brzuszka przez nosek, a wychodzi buzią.

- Buzię wysuwamy do przodu, tak jak do dmuchania na gorącą zupę.
Powietrze wchodzi przez nosek, a wychodzi buzią.
Dmuchamy - chłodzimy zupę.
Powietrze wchodzi przez nosek, a wychodzi buzią.
Dmuchamy - chłodzimy zupę.
Powietrze wchodzi przez nosek, a wychodzi buzią.
Dmuchamy - chłodzimy zupę.

Teraz - oddychamy tylko noskiem.
Oddychamy łagodnie i powoli.
Powietrze jest łagodne, dobre i lekkie.
Jest nam przyjemnie i ciepło, jak pod ciepłą kołderką.
Oddychamy spokojnie i lekko.
Jest nam dobrze i przyjemnie.
Jest nam dobrze i przyjemnie.
Jest nam lekko, jest nam ciepło.

Zatykamy paluszkiem prawą dziurkę od nosa, a lewą mocno wciągamy powietrze. Ta samą dziurką szybko wpuszczamy całe powietrze.
Teraz zatykamy lewą dziurkę od nosa, a prawą mocno wciągamy powietrze. Tą samą dziurką szybko wypuszczamy całe powietrze
(To ćwiczenie wykonujemy trzy razy)

Znowu oddychamy równo i spokojnie.
Oddychamy swobodnie.
Oddychamy zupełnie swobodnie.
Oddychamy równo i spokojnie.
Oddychamy lekko.

Czujemy lekki powiew powietrza na szyi.
Nasza szyja staje się chłodna.
Oddychamy lekko, równo i spokojnie.
Oddychamy lekko, równo i spokojnie.
Oddychamy lekko, równo i spokojnie.
Jest nam lekko. Jest nam dobrze.
Jest nam dobrze i ciepło.
Tylko szyja jest chłodna.
Jest nam dobrze, jak w ciepłym łóżeczku.
Jest nam dobrze, ciepło i przyjemnie.

- Otwieramy oczy. Podnosimy do góry rączki. Przeciągamy się.
Mocno. Jeszcze trochę.
Opuszczamy rączki.
Przewracamy się brzuszek.
Leżymy na brzuszku.
Przewracamy się na bok.
Przewracamy się na drugi bok.
I jeszcze raz na brzuszek.
Kulimy się. Jesteśmy teraz tacy mali, jak mały piesek.
Podnosimy się na rękach i kolanach.
Siadamy na piętach i podnosimy ręce do góry.
Przeciągamy się.
Opuszczamy ręce, wstajemy i bawimy się wesoło.
Tańczymy wesoło.
Jest nam dobrze.
Jest nam lekko.
Jest nam wesoło.


2. Oddychanie wg De Mill'a (dla dzieci 6-10 lat)
(To ćwiczenie- jak i poprzednie- należy wykonywać w ciszy, w której słychać głos terapeuty lub wytypowanej przez niego osoby. Jeżeli pracujemy z grupą- nie powinna być większa niż 5-7 osób)

Wyobraźmy sobie, że przed nami jest złota rybka. Pływa ona dookoła nas i wpływa do naszych ust.
Zamknij usta. Zrób teraz głęboki wdech nosem. Złota rybka jest teraz w twoich płucach i pływa tam. Przez chwilę nie oddychaj.
Zrób teraz głęboki wydech ustami i pozbądź się tej rybki. Już! Teraz rybka pływa po pokoju. Zamknij usta i oddychaj tylko nosem.
Teraz wdychasz dużo małych, złotych rybek. Złote rybki pływają w twojej piersi.
Nie oddychaj!
Zrób teraz głęboki wydech ustami i pozbądź się tych rybek.

- A teraz zobaczymy, jakie jeszcze rzeczy można wdychać nosem i pozbywać się wydychając przez usta.
Wdychasz dużo płatków różnych kwiatów. Czujesz, jak miękko składają się w twojej piersi. Zrób wydech i już nie ma płatków.
A teraz wdychasz zeschłe liście, dużo zeschłych liści. Unoszą się one w twojej piersi, jak gdyby gnane wiatrem. Zrób wydech i już nie ma tam zeschłych liści.
Wdychasz teraz krople deszczu. Słyszysz, jak uderzają one o ścianki twojej klatki piersiowej. Zrób wydech i już nie ma kropli deszczu w twojej piersi.
A teraz wdychasz piasek. Jest on w twojej piersi. Czujesz jak wypełnia ci płuca. Zrób wydech i już pozbyłeś się piasku.
A teraz wdychasz dużo małych petard. Pękają one w twojej piersi, dym cię dusi. Zrób szybko wydech i pozbądź się tych petard.
Teraz wdychasz dużo małych lwiątek. Ryczą one w twojej piersi. Szybko zrób wydech i pozbądź się ich.
Masz przed sobą suche drzewo. Wydychasz wodę na to drzewo. Drzewo powoli ożywa. Rozwijają się jego liście i jest ono całe zielone.

Co teraz chcesz wdychać? Dobrze, zrób to...

A teraz bądź rybą. Pływasz w oceanie i wdychasz wodę z oceanu. Jak ci się to podoba?
Teraz bądź wielbłądem na pustyni. Wdychasz gorące pustynne powietrze. Owiewa cię gorący żar. Jak się czujesz?
Bądź ptakiem. Latasz wysoko w czystym, przezroczystym powietrzu. Wdychasz chłodne powietrze. Jak ci się to podoba?
A teraz bądź kamieniem i nie oddychaj wcale. Jak ci się to podoba?
A teraz bądź tym, kim jesteś i oddychaj powietrzem tego pokoju. Jak ci się to podoba?
Otwórz okno i popatrz przez chwilę na zewnątrz. Kilka razy wciągnij powietrze nosem i wypuść je ustami.
A teraz usiądź i posiedź przez chwilę spokojnie.
Możesz wstać i rób teraz to, co chciałeś od dawna zrobić.

Skupienie, pamięć i wyobraźnia

Poniższe ćwiczenia najlepiej wykonywać w pomieszczeniu, do którego nie docierają rozpraszające uwagę odgłosy z zewnątrz. Światło powinno być teatralne, np. jedno źródło światła ze stojącego obok reflektora z jasnym kolorowym filtrem. Proponowane ćwiczenia służą rozwijaniu umiejętności koncentracji i wyobraźni. Powinny być krótkie i nie następować bezpośrednio po sobie. Najkorzystniej jest przeprowadzać je na początku zajęć terapeutycznych. Dla większego urozmaicenia dobrze jest stosować różnego rodzaju rekwizyty, które pobudzają uwagę i wyobraźnię.

Pierwsze zajęcia, w których będziemy usprawniać dziecko, można rozpocząć od opowiedzenia hinduskiej bajki, która na pewno zachęci do wykonywania ćwiczeń.

1.Minister (bajka hinduska )
Pewien maharadża chciał dobrać sobie ministra. Ogłosił, że wybierze tego, kto po murach opasujących miasto przejdzie z dużym naczyniem po brzegi wypełnionym mlekiem i nie wyleje ani kropli. Wielu próbowało, ale po drodze wołano do nich, straszono, odwracano ich uwagę i wszyscy idąc rozlewali mleko.
Nie nadają się na ministrów - orzekł maharadża.
Lecz oto znalazł się wśród nich jeden. Ani krzyki, ani pogróżki, ani żadne podstępy nie odwracały jego oczu od naczynia napełnionego mlekiem.
Strzelajcie - krzyknął władca. Strzelano z armat, ale i to nie przeszkodziło śmiałkowi.
Oto minister - orzekł maharadża.
Słyszałeś krzyki? - zapytał swego nowego ministra.
Nie słyszałem.
Widziałeś, jak cię straszono?
Nie widziałem. Patrzyłem na mleko.
Słyszałeś wystrzały?
Nie słyszałem władco. Patrzyłem na mleko.
Oto, co nazywa się być skupionym na zadaniu.

2.Cienie
Prowadzący ćwiczenie (może to być jedno z dzieci) chodząc, wykonuje szereg ruchów: zatrzymuje się, obraca, nachyla, zmienia postawę. Zanim idzie drugie dziecko, które jak cień stara się powtórzyć to wszystko, co robi pierwszy. Uwadze "cienia" nie powinien ujść charakter ruchów i ich szybkość. Pamiętać należy o tym, aby ruchy "cienia" nie były powtórzeniem, lecz raczej zbiegały się z ruchami prowadzącego, częstokroć podkreślając je i czyniąc bardziej wyrazistymi.
To samo ćwiczenie można wykonać z całą grupą równocześnie. Wówczas dzieci stoją w kole, obserwują terapeutę i powtarzają jego ruchy.

3.Lustro
Dzieci ustawiają się parami w dowolnych miejscach sali. Pary są zwrócone do siebie twarzami. Włączenie muzyki staje się sygnałem do rozpoczęcia ćwiczenia. Dynamika i tempo proponowanego utworu sugeruje charakter gestów (duże - małe, szybkie - wolne, mocne - słabe itp.). Osoby wyznaczone jako te "przed lustrem" wykonują ruchy rękami tak, jakby malowały przed sobą na szklanej tablicy dowolne figury. Osoby wyznaczone do pełnienia roli "w lustrze" nadążają za ruchami partnerów, same biorąc tylko bierny udział w malowaniu. Teraz następuje zmiana - aktywną rolę przejmują dotychczasowe dzieci "w lustrze".

4.Słuchanie ulicy
W ciszy słuchamy wydarzeń spoza sali ćwiczeń. Umownie nazywamy te ćwiczenia: "słuchaniem ulicy", ale słuchać należy wszystkiego poza salą: hałas na korytarzu, w sąsiedniej sali, za oknem itp. Po wykonanym ćwiczeniu dzieci opisują zapamiętane spostrzeżenia.

5.Zamierzone efekty
Z taśmy magnetofonowej lub płyty CD wywołujemy efekty dźwiękowe, fragmenty znanych utworów muzycznych. Dzieci rozpoznają je, zapamiętują i po zatrzymaniu taśmy opowiadają o swoich spostrzeżeniach.

6.Dotykanie przestrzeni
Dzieci poruszają się w określonej przestrzeni z zamkniętymi lub zasłoniętymi oczami. Dotykają napotkane przedmiot, badają ich fakturę, temperaturę i wilgotność. Po zakończonym ćwiczeniu opowiadają o swoich spostrzeżeniach.

7.Ułóż przedmioty
Na stole rozkłada się w sposób przypadkowy kilka przedmiotów. Wybrane dziecko przygląda się im uważnie i stara się zapamiętać ich ułożenie. Teraz ćwiczące dziecko odwraca się, a prowadzący ćwiczenie wprowadza jakieś zmiany w układzie przedmiotów. Po odwróceniu się do stołu, dziecko powinno ułożyć rzeczy w pierwotnym układzie.

8.Formowanie dźwięku
a) formowanie dźwięku [m] - uwaga skupiona na punkcie powstawania dźwięku. W dalszej części ćwiczenia próbujemy dźwięk wzmacniać i ściszać, przesuwać z warg stopniowo coraz głębiej - aż do gardła i z powrotem - kontrolując bez przerwy cały proces,
b) formowanie samogłosek poprzez przejście z [m] do [a] - dźwięk ciągły na całym wydechu. Kontrola czystości dźwięku i prawidłowości samogłoski. Przesuwanie dźwięku z tzw. "maski" do tyłu, aż do gardła i z powrotem. Próba emocjonalnego zabarwienia dźwięku: radość, ból, przerażenie, zachwyt itp.,
c) formowanie innych spółgłosek i samogłosek w zestawach sylabowych, komponując różne warianty ćwiczenia, np.: [ma-me-mi-mo-mu-my], [mama-meme-mimi-momo-mumu-mymy], [memi-momu-mumy-mame ]

9.Gdyby
Dzieci wykonują fikcyjne działania, np. piją herbatę. Prowadzący rzuca hasło: to jest ocet, to jest napój cytrynowy, to jest kisiel itp.
Inne proponowane fikcyjne działania :
jedzą jabłka - a gdyby to był: czosnek, pieprz, czekolada, kwaśny ogórek itp., 
siedzą na krzesłach - a gdyby to była: gorąca blacha, miękka pościel, ławka w parku, kamień, wanna z ciepłą wodą itp.

10.Fantazjowanie
"Jestem dębem. Rosnę wysoko, na górskiej polanie. Daleko, na lewo wznosi się zamek. Gdzieś daleko widać wysokie góry. W dole widać wioskę. Drogą, do zamku zbliża się kareta..." Zadaniem dzieci jest opowiedzieć dalszy ciąg wydarzeń, jakie według nich mogłyby nastąpić.


Władysław Pitak

P.S. Prezentowany materiał jest uproszczoną wersją fragmentów pracy dyplomowej Władysława Pitaka pt: "Techniki muzyczno-dramatyczne w terapii dzieci z emocjonalnymi zaburzeniami mowy" napisanej w Podyplomowym Studium Logopedycznym Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego pod kierunkiem doc. Dr hab. Hanny Jaklewicz, Gdańsk 1987.


Osoby zainteresowane oryginalnym tekstem wraz z przypisami i bibliografią proszone są o kontakt telefoniczny (94) 340-60-06) lub e-mailowy: logos@logos.pomorze.pl

Pod wyżej wymienionym adresem można także zamówić kasety magnetofonowe, płyty CD, nagrania wideo i inne gotowe materiały terapeutyczne przydatne dla specjalistów i rodziców.